ΙΚΑΡΙΑ: ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΣΕ ΕΝΑ ΥΒΡΙΔΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ
Αρετή Βλαχοδήμου, Msc, Department of Food and Resource Economics, University of Copenhagen
Μέσα στο 2021 υποστηρίξαμε την Αρετή Βλαχοδήμου με την συγγραφή και ολοκλήρωση της διπλωματικής της εργασίας επιπέδου Μάστερ στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Η εργασία εστιάζει στον ενεργειακό σχεδιασμό της Ικαρίας από την οπτική της ενεργειακής δημοκρατίας. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε μία σύντομη περιγραφή της εργασίας στα ελληνικά και αγγλικά, καθώς και ολόκληρη την εργασία (pdf / αγγλικά).
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι η ενεργειακή μετάβαση που συμβάλλει ταυτόχρονα στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας (Newell, 2021). Σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως και στον ελλαδικό χώρο, υπάρχουν παραδείγματα ενεργειακής μετάβασης όπου μεγάλης κλίμακας ενεργειακά έργα δημιουργούν κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα (Siamata & Dunlap, 2019).
Ωστόσο, τα μικρής κλίμακας ενεργειακά συστήματα μπορούν να θεωρηθούν ως αφετηριακά σημεία για την προώθηση της ενεργειακής δημοκρατίας και απο-ανάπτυξης (Kunze & Becker, 2015). Στην παρούσα διπλωματική εργασία μελετάται εάν το υβριδικό ενεργειακό έργο ΝΑΕΡΑΣ -που βρίσκεται στην Ικαρία- είναι ένα πρότυπο σύστημα που προάγει τις αρχές της ενεργειακή δικαιοσύνης και αυτονομίας.
Πιο συγκεκριμένα, αναλύονται τα κίνητρα που οδήγησαν στη δημιουργία του ενεργειακού συστήματος και εξετάζεται η πιθανή συσχέτιση με την ενεργειακή αυτονομία. Ακόμη, αναλύεται η διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν το υβριδικό ενεργειακό έργο ΝΑΕΡΑΣ και το αντίκτυπο που επέφερε στους κατοίκους της Ικαρίας.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΝΑΕΡΑΣ
Το 2019, στο Νότιο τμήμα της Ικαρίας, ξεκίνησε ένα νέο βήμα προς την ενεργειακή μετάβαση με τα εγκαίνια μιας καινοτόμου μονάδας αντλησιοταμίευσης με τη χρήση υδροηλεκτρικής και αιολικής ενέργειας. Αποτελείται από ένα αιολικό πάρκο μικρής κλίμακας με τρεις ανεμογεννήτριες των 900 kW η καθεμία, δύο μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς (SHPP) με τρεις υδροστρόβιλους που χρησιμοποιούν την περίσσεια νερού από το φράγμα Πεζίου, καθώς και αντλούμενο νερό και δύο δεξαμενές νερού για αποθήκευση αιολικής ενέργειας. Καθώς το νερό ρέει κατά την μη αρδευτική περίοδο (Οκτώβριος-Απρίλιος), παράγεται ηλεκτρική ενέργεια για το δίκτυο του νησιού. Η αιολική ενέργεια χρησιμοποιείται για την άντληση νερού από την κάτω προς την άνω δεξαμενή νερού και με αυτόν τον τρόπο αποθηκεύεται (Τσιπουρίδης, 2019).
Σύμφωνα με τη ΔΕΗ, το έργο ΝΑΕΡΑΣ μπορεί να έχει πολλαπλά κοινωνικοοικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι θα μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 13.800 τόνους ετησίως και θα βελτιώσει την ενεργειακή ασφάλεια του νησιού. Επιπλέον, το 3% των ακαθάριστων εσόδων του έργου θα χρησιμοποιηθεί από τους κατοίκους και την τοπική αρχή.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Η ανάλυση έδειξε ότι το έργο προέκυψε από μια προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω, καθώς Ικαριώτες μηχανικοί συνέλαβαν την ιδέα για το NAERAS και την προώθησαν στην τοπική αυτοδιοίκηση και τα νομαρχιακά στελέχη. Άλλοι πολίτες της Ικαρίας, ιδιαίτερα όσοι επωμίζονται τις πιο σημαντικές επιπτώσεις του, δεν συμμετείχαν στις αποφάσεις για τη μορφή, την κλίμακα και τον σχεδιασμό του έργου και ως εκ τούτου το έργο υστερεί ως προς τις αρχές της ενεργειακής δημοκρατίας.
Τα ευρήματα έδειξαν έλλειψη διαδικαστικής δικαιοσύνης και ενεργειακής δημοκρατίας, καθώς οι πολίτες ούτε εμπλέκονται ούτε ενθαρρύνονται να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Επίσης, δεν υπήρξε αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ του Δημάρχου του νησιού και της εταιρίας ΔΕΗ Ανανεώσιμες.
Τα εμπειρικά δεδομένα έδειξαν ότι το έργο είχε έναν γενικότερο κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, όπως σχετικής μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα και της βελτίωσης των οδικών υποδομών. Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλα έργα στην Ελλάδα, το NAERAS δεν οδήγησε στη δημιουργία κοινωνικών προβλημάτων, όπως σε σημαντικές αλλαγές στις χρήσεις γης, με αποτέλεσμα να μην παρατηρείται σημαντική εναντίωση από τους ντόπιους ως προς την ιδέα της ενεργειακής μετάβασης. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να μην τηρήθηκαν ορισμένες υποσχέσεις που αφορούσαν στην αποκατάσταση της γης. Επίσης, δεν έχει επιτευχθεί ακόμη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα να παραμένει άλυτο το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας της Ικαρίας. Ως εκ τούτου, κάποιες από τις γενικότερες επιπτώσεις αυτού του έργου δεν ευθυγραμμίζονται απαραίτητα με το εννοιολογικό πλαίσιο της ενεργειακής αυτονομίας, της δημοκρατίας και της διαδικαστικής δικαιοσύνης λόγω της έλλειψης συμμετοχής των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Είναι σημαντικό ότι το ΝΑΕΡΑΣ δεν προκάλεσε σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση και, ως εκ τούτου, πολιτική ανυπακοή, αλλά ταυτόχρονα δεν υπήρξαν ενδείξεις ότι βελτίωσε την ευημερία των πολιτών μέσω, για παράδειγμα, εκπτώσεων στους λογαριασμούς ρεύματος ή μειώσεων στους φόρους.
Exploring energy justice and sovereignty in a local-scale hybrid project of a Greek island
In 2021 we supported Areti Vlachodimou by writing and completing her Master’s thesis at the University of Copenhagen. The work focuses on the energy planning of Ikaria from the perspective of energy democracy. Below you can find a brief description of the work in Greek and English, as well as the entire work (pdf / English).
—
Island of Ikaria: Exploring energy justice and sovereignty in a local-scale hybrid project
Energy transition is a fundamental approach in order to mitigate anthropogenic climate change. However, this can multiple times foster energy injustices through the large-scale deployment of renewable energy technologies. The present study investigates energy justice and sovereignty elements, using the Greek island Ikaria as a case study. In Ikaria, there is an innovative small-scale hybrid energy project called NAERAS, promising to bring social and environmental benefits. Based upon the conceptual tools of energy justice, sovereignty and democracy, this study explores the drivers of NAERAS uptake, the decision-making processes, and the impacts on Ikarian society. The findings formulated by this thesis demonstrate that the NAERAS system can moderate unjust energy transition; however, there are still existing gaps in citizen participation strategies and approaches for a positive social outcome.
The NAERAS project
In 2019, in the Southern part of Ikaria, a new step tow
ards energy transition started with the inauguration of an innovative pumped storage plant using hydroelectric and wind power. It consists of a local-scale wind park with three wind turbines of 900 kW each, two small hydroelectric power stations (SHPP) with three hydro turbines using the excess water from the Pezi dam and pumped water and two water reservoirs for wind energy storage. As the water flows during the non-irrigation period (October-April), electricity for the island’s network is produced. Wind power is used to pump water from the lower to the upper water reservoir, and in this way, it is stored (Tsipouridis, 2019).
According to Greece’s Public Power Corporation (PPC), the NAERAS project can contribute various socio-economic and environmental benefits. For instance, it is estimated to reduce CO2 emissions by 13.800 t per year and improve the island’s energy security. Furthermore, 3% of the project gross revenues will be used from residents and the local authority (Tsipouridis, 2019).
Results
The analysis showed that it resulted from a top-down approach, as Ikarian engineers conceived the idea about NAERAS, and the local government and prefectural executives promoted it. Other citizens of Ikaria, especially the most affected ones, were not involved in those decisions of form, scale and design of the project and therefore, fundamental elements of energy sovereignty were not fulfilled.
The findings showed a lack of procedural justice and energy democracy, as citizens were neither involved nor encouraged to participate in decision-making. Also, there was no coordination between the Mayor of the island and the PPC Renewables company, aiming for different energy transition paths for Ikaria.
The empirical data showed that it contributed to a few environmental and social issues, including slight decarbonization and improvement of road infrastructure. Furthermore, unlike with the land-scale energy projects in Greece, NAERAS did not foster social problems like land-grabbing, dispossession of people and great opposition against energy transition. However, on the other hand, there was a lack of accountability about promises like land restoration. Also, a reduction in electricity costs has not been achieved yet, failing to address the energy poverty issues of Ikaria. Therefore, there were a few benefits in this small-scale energy system that do not necessarily align with the conceptual framework of energy sovereignty, democracy, and procedural justice due to the lack of citizen participation in decision-making processes. It is crucial that NAERAS has not caused severe environmental degradation and, therefore, civil disobedience, but at the same time, there were no indications that it improved the wellbeing of Ikarians through, for instance, discounts in electricity bills or reductions in taxes.
Exploring energy justice and sovereignty in a local-scale hybrid project of a Greek island
[/av_textblock]
[/av_one_full][/av_section]