[av_section min_height=” min_height_px=’500px’ padding=’default’ shadow=’no-shadow’ bottom_border=’no-border-styling’ bottom_border_diagonal_color=’#333333′ bottom_border_diagonal_direction=’scroll’ bottom_border_style=’scroll’ scroll_down=” custom_arrow_bg=” id=” color=’main_color’ custom_bg=” src=” attach=’scroll’ position=’top left’ repeat=’no-repeat’ video=” video_ratio=’16:9′ video_mobile_disabled=” overlay_enable=” overlay_opacity=’0.5′ overlay_color=” overlay_pattern=” overlay_custom_pattern=” av-desktop-hide=” av-medium-hide=” av-small-hide=” av-mini-hide=” av_element_hidden_in_editor=’0′]

[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]

Προκλήσεις και Προτάσεις Πολιτικής για την Ανάπτυξη Ενεργειακών Κοινοτήτων στην Ελλάδα

[/av_textblock]

[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]

Κωστής Πανταζής, M.Sc., Environmental Studies and Sustainability Science, Lund University Center for Sustainability Studies (LUCSUS – Σουηδία) 

[/av_textblock]

[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]

Οκτώβριος 2022

[/av_textblock]

[av_hr class=’default’ height=’50’ shadow=’no-shadow’ position=’center’ custom_border=’av-border-thin’ custom_width=’50px’ custom_border_color=” custom_margin_top=’30px’ custom_margin_bottom=’30px’ icon_select=’yes’ custom_icon_color=” icon=’ue808′ av-desktop-hide=” av-medium-hide=” av-small-hide=” av-mini-hide=”]

[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]

Μέσα στο 2021-2022 υποστηρίξαμε τον Κωστή Πανταζή με τη συγγραφή και ολοκλήρωση της διπλωματικής του εργασίας επιπέδου Μάστερ στο Πανεπιστήμιου του Λούντ (Σουηδία). Η εργασία εστιάζει στο θεσμικό πλαίσιο των ενεργειακών κοινοτήτων στην Ελλάδα, προτείνοντας μία σειρά πολιτικών και παρεμβάσεων που απαιτούνται για την περαιτέρω ανάπτυξη του θεσμού.

[/av_textblock]

[av_one_half first min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=” mobile_breaking=” mobile_display=”]

[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]
Το παρών συγκεντρωτικό μοντέλο παραγωγής, διανομής και κατανάλωσης ενέργειας τείνει να αντιμετωπίζει τη κλιματική κρίση μόνο ως μια απλή τεχνολογική μετάβαση, από τις βρώμικες πηγές ενέργειας (Πετρέλαιο, Λιγνίτης, κτλ) προς τις ΑΠΕ (Αιολική, Ηλιακή, Υδροηλεκτρική κτλ.). Η κυρίαρχη αυτή λογική, γνωστή και ως οικολογικός εκσυγχρονισμός (Ecological modernization) δεν αμφισβητεί τα υπάρχοντα συστήματα εξουσίας, παραγωγής και κατανάλωσης. Ως εκ τούτου πολλές συγκρούσεις έχουν προκύψει παγκόσμια οι οποίες, τις περισσότερες φορές, εδράζονται στο γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες εξαιρούνται όλων των διαδικασιών λήψης απόφασης αλλά και των οφελών που μπορούν να προκύψουν από την αξιοποίηση και τη χρήση αυτών των μορφών ενέργειας (Avila-Calero, 2017; Avila, 2018; Fairhead et al., 2012; Temper et al., 2020; Leach et al., 2010).

Στον αντίποδα της παραπάνω λογικής είναι ο θεσμός των Ενεργειακών Κοινοτήτων (ΕΚ), οι οποίες αποτελούν συνεταιριστικά/συνεργατικά σχήματα που στόχο έχουν την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας αλλά και την αντιμετώπιση της ενεργειακής ένδειας μέσω της παραγωγής, αποθήκευσης, ιδιοκατανάλωσης, διανομής και προμήθειας ενέργειας (Ν. 4513/2018, άρθρο 1). Επομένως οι ΕΚ δεν στοχεύουν μόνο στην αύξηση της χρήση των ΑΠΕ, αλλά και στη συμμετοχή των πολιτών σε αυτή τη μετάβαση, μέσω του ελέγχου της ενέργειας σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Η Ελλάδα με τη θέσπιση του Ν. 4513/2018 έκανε ένα μεγάλο βήμα προς τη κατεύθυνση της ανάπτυξης των ΕΚ. Ωστόσο, οι ΕΚ αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα για την ανάπτυξη τους. Στη παρούσα μελέτη, εξετάζονται οι πολιτικές προκλήσεις για την ανάπτυξη και προώθηση των ΕΚ στην Ελλάδα, χρησιμοποιώντας το πλαίσιο ανάλυσης που ανέπτυξαν οι Busch et al. (2021).
[/av_textblock]

[av_image src=’https://electraenergy.coop/wp-content/uploads/2022/10/20220902_190745-1030×501.jpg’ attachment=’5345′ attachment_size=’large’ align=’center’ styling=” hover=” link=” target=” caption=’yes’ font_size=” appearance=’on-hover’ overlay_opacity=’0.4′ overlay_color=’#000000′ overlay_text_color=’#ffffff’ animation=’no-animation’ admin_preview_bg=”]
“Στιγμιότυπο από το Θερινό Σχολείο Energy as Commons υπό την διοργάνωση του Peer to Peer Lab, στο χωριό Καλέντζι”
[/av_image]

[/av_one_half][av_one_half min_height=” vertical_alignment=” space=” custom_margin=” margin=’0px’ padding=’0px’ border=” border_color=” radius=’0px’ background_color=” src=” background_position=’top left’ background_repeat=’no-repeat’ animation=” mobile_breaking=” mobile_display=”]

[av_image src=’https://electraenergy.coop/wp-content/uploads/2022/10/PANTAZIS.jpg’ attachment=’5341′ attachment_size=’full’ align=’center’ styling=” hover=” link=’manually,https://electraenergy.coop/wp-content/uploads/2022/10/2022-LUMES-THESIS-PANTAZIS-KONSTANTINOS.pdf’ target=” caption=” font_size=” appearance=” overlay_opacity=’0.4′ overlay_color=’#000000′ overlay_text_color=’#ffffff’ animation=’no-animation’ admin_preview_bg=”][/av_image]

[/av_one_half][av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]
Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι υπάρχει έλλειψη σαφούς οράματος από τη πολιτεία όσον αφορά το ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι ΕΚ προς μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση. Αυτό αποτυπώνεται και στην έλλειψη σαφών στόχων (ενδιάμεσων και μακροπρόθεσμων) όσον αφορά το μερίδιο που θα μπορούσαν να καταλάβουν οι ΕΚ στο ενεργειακό μείγμα της χώρας. Επιπροσθέτως, έχουν γίνει αρκετά βήματα πίσω σχετικά με τα μέτρα ενίσχυσης καθώς η ελληνική πολιτεία δεν αναγνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ΕΚ, αντιμετωπίζοντας τες ως απλούς ιδιώτες επενδυτές, κάτι το οποίο δεν είναι σύννομο με τις αντίστοιχες Ευρωπαϊκές οδηγίες. Ένα ίσως από τα σημαντικότερα ευρήματα της παρούσας εργασίας είναι το γεγονός ότι η Ελληνική αγορά ενέργειας χαρακτηρίζεται από πολύ έντονα ολιγοπωλιακά χαρακτηριστικά, με το φυσικό αέριο να διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο. Η ύπαρξη κατεστημένων επιχειρηματικών συμφερόντων περιορίζει το όραμα για μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση και μειώνει τον ρόλο που θα μπορούσαν να έχουν οι ΕΚ.

Επομένως η παρούσα εργασία προτείνει κάποια μέτρα τα οποία βασίζονται στο αναλυτικό πλαίσιο το οποίο αναφέρεται προηγουμένως και τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις ΕΚ (Βλ. πίνακα): Συγκεκριμένα απαιτείται  η θέσπιση πιο φιλόδοξων στόχων για τις ενεργειακές κοινότητες καθώς και ένα μοντέλο διακυβέρνησης το οποίο θα αντιμετωπίζει την ενέργεια ως κοινό αγαθό και όχι ως εμπόρευμα. Επιπλέον χρειάζεται ενίσχυσή των ΕΚ με οικονομικά, τεχνικά και διοικητικά εργαλεία τα οποία θα ευνοούν την αποκέντρωση. Επίσης χρειάζονται νομοθετικές πρωτοβουλίες οι οποίες θα στοχεύουν στο συντονισμό των πολιτικών παρεμβάσεων. Για παράδειγμα, δεν αρκεί η αναφορά στο νόμο ότι οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να δραστηριοποιηθούν στην αποθήκευση ενέργειας, όταν υπάρχει σαφής έλλειψη ρυθμιστικού πλαισίου για την αποθήκευση ενέργειας στις μη διασυνδεδεμένες νήσους. Τέλος απαιτείται ενίσχυση νέων, εναλλακτικών πρωτοβουλιών που στοχεύουν στην ενδυνάμωση κοινωνικών και τεχνολογικών καινοτομιών, όπως η ανάπτυξη μικρό-δικτύων (microgrids).
[/av_textblock]

[av_textblock size=” font_color=” color=” av-medium-font-size=” av-small-font-size=” av-mini-font-size=” admin_preview_bg=”]

Directionality
Ένα πρώτο βασικό μέτρο είναι η πρόταση του WWF Ελλάς ότι πέραν των 600MW αυτοκατανάλωσης, θα πρέπει να υπάρξει στόχος για τη συμμετοχή των δήμων και των ΕΚ. Συγκεκριμένα, η ενσωμάτωση στο ΕΣΣΕΚ της υποχρεωτικής εγκατάστασης 1,3 GW από ΕΚ στα οποία συμμετέχουν δήμοι. Στην Ελλάδα υπάρχουν 332 δήμοι όπου κατά μέσο όρο θα πρέπει να εγκαταστήσουν 4MW ΑΠΕ μέχρι το 2024. Επιπλέον, μακροπρόθεσμος στόχος για 50% παραγωγή ενέργειας από ΕΚ μέχρι το 2050.
Ρητός στόχος – στο ΕΣΕΚ- για τις ΕΚ ως ο βασικός τρόπος αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας και της δικαιοσύνης. Καθορισμός συγκεκριμένου ποσοστού του ηλεκτρικού δικτύου για τα έργα αυτοκατανάλωσης και εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού.
Ρητή αναφορά του ρόλου των ΕΚ και της αυτοκατανάλωσης όσον αφορά την ασφάλεια εφοδιασμού και σύνδεση με τους προαναφερθέντες στόχους για αύξηση του μεριδίου των ΕΚ στο ενεργειακό μείγμα.
Demand articulation
Κατάργηση ανταγωνιστικών διαδικασιών για όλα τα έργα ενεργειακών κοινοτήτων και εισαγωγή του συστήματος Feed in Tarifs (FiT). Μια εναλλακτική λύση θα ήταν η πρόταση της WWF-Greenpeace για μια προοδευτική κλίμακα όσον αφορά τις ΕΚ που θα συμμετέχουν στις διαδικασίες δημοπράτησης.
Χρηματοδότηση των ΕΚ μέσω δανείων που μπορεί να χορηγηθούν από την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΤΕ).
Η οικονομική στήριξη των ΕΚ μέσω του ταμείου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRF) και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (JTF).
Experimentation
Ένα ποσοστό της χρηματοδοτικής στήριξης θα πρέπει να κατευθύνεται σε κοινωνικό-τεχνικές καινοτομίες. Δηλαδή, σε έργα εκτός της απλής παραγωγής ενέργειας, για παράδειγμα, αποθήκευση ενέργειας ή έξυπνα μικρό-δίκτυα. Αυτό μπορεί να γίνει σε συνεργασία με διάφορους τύπους ενδιάμεσων οργανισμών, για παράδειγμα πανεπιστήμια με κρατικούς φορείς ή άλλους μη-κρατικούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Σκοπός της παρούσας πρότασης είναι η υποστήριξη του πειραματισμού και της καινοτομίας.
Policy learning & Coordination
Τροποποίηση του άρθρου 2 του νόμου 4513/2018 για τις ενεργειακές κοινότητες σχετικά με τον αριθμό των φυσικών προσώπων που απαιτούνται για τη σύσταση μιας ΕΚ. Δηλαδή, αύξηση του αριθμού των φυσικών προσώπων από 5 σε 30. Ωστόσο, η πρόταση αυτή πρέπει να ληφθεί μετά από δημόσια διαβούλευση. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της στρέβλωσης του θεσμού των ενεργειακών κοινοτήτων από ιδιώτες επενδυτές.
Δημιουργία υπηρεσιών, One-Stop-shop, οι οποίες θα ελέγχουν την εγκυρότητα των αιτήσεων και θα παρέχουν διοικητική, οικονομική και άλλη τεχνική υποστήριξη στις ΕΚ.
Ειδικοί στόχοι για την αποθήκευση ενέργειας στο ΕΣΕΚ και θεσμικό πλαίσιο για την αποθήκευση ενέργειας.
Ενσωμάτωση στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας RED II & της οδηγίας για την ηλεκτρική ενέργεια – όσον αφορά τις Κοινότητες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, & τις Ενεργειακές κοινότητες πολιτών.

[/av_textblock]

[/av_section]